Zmiany związane z przekazywaniem 1,5% podatku w ramach rozliczenia PIT w 2023 r.​

Naczelnik Urzędu Skarbowego, który jest właściwy miejscowo dla złożenia zeznania podatkowego, przekazuje na rzecz wybranej Organizacji Pożytku Publicznego przez podatnika z wykazu kwotę 1% podatku dochodowego. Rozwiązanie takie zostało przyjęte w systemie podatkowym i obowiązuje od 1 stycznia 2004 r. Wszelkie kwestie przekazania 1% podatku od dochodów uregulowane są w ustawie o PIT. Ale uwaga – tak było dotychczas! Jak jest teraz? Od 1 stycznia 2023 r. rząd wprowadza zmiany związane z podatkiem na Organizacje Pożytku Publicznego. 

Obniżka podatku dochodowego od osób fizycznych, znaczne podniesienie kwoty wolnej od podatku, jak również obniżenie stawki PIT z 17% do 12% w progu podatkowym do 120 tys. zł spowoduje zmniejszenie się ilości środków, które zostaną przekazane na Organizacje Pożytku Publicznego, jako 1% podatku. Nie trzeba się długo zastanawiać i kalkulować, by dojść do wniosków, że znacząco zmniejszy to efektywność i realizowane cele przez organizacje, które niosą pomoc najbardziej potrzebującym. Dlaczego? W opinii niektórych prezesów fundacji, środki na organizacje pożytku publicznego nie rozkładają się w równomierny sposób. Fundacji jest ok. 10 tys., a jedynie kilkadziesiąt największych otrzymuje kwotę o wartości ok. ¾ pełnej puli środków przekazanych do rozdysponowania. Opinie wskazują, że system działa z rocznym opóźnieniem, co wiąże się z realizacją określonego celu jeszcze przed otrzymaniem środków lub np. dziecko/pacjent zdąży wyzdrowieć albo otrzymać pieniądze z innych źródeł. Inni natomiast uznają przekazanie 1,5% podatków za bardziej rozsądną i obiektywną formę mechanizmu wyrównującego, w której to podatnik wskazuje bezpośrednio organizację, której cele chce finansowo wspierać. Ale skąd to się wzięło? Wyjaśnienie poniżej.

Na objęcie niższą stawką podatku będą mogły liczyć osoby, którym dochody nie przekroczą 120 tys. zł w skali roku. Pierwszy próg podatkowy obniżono z 17% do 12%, co przełoży się na przekazanie 1% podatku na Organizacje Pożytku Publicznego, gdyż ta kwota ostatecznie będzie niższa. Zmiany te zostały wprowadzone od 1 lipca 2022 r. i obejmują także składkę zdrowotną oraz rezygnację z ulgi, dla tzw. klasy średniej.

Polski Ład 2.0 z dnia 12 maja 2022 r. wskazywał, że jeżeli kwota przekazana na cele Organizacji Pożytku Publicznego w ramach 1% miałaby być niższa niż w roku poprzednim, organizacje otrzymywałyby wyrównanie z części podatku dochodowego, które przypada budżetowi państwa. Uznano, że kwota bazowa miałaby być indeksowana każdego roku wskaźnikiem średniookresowej dynamiki wartości produktu krajowego brutto w cenach bieżących. Ale co to realnie oznaczało? Wyróżniono dwa sposoby, gdzie pierwszy oznaczał otwarty konkurs ofert, a drugi oparty byłby o algorytm, w którym pieniądze zostałyby rozdysponowane pomiędzy Organizacje Pożytku Publicznego o adekwatnych proporcjach, w jakiej uczestniczą one w podziale wpływów z 1%. Uznano, że sposób działania mechanizmu wyrównującego poprzez konkurs, skutkowałoby to uznaniowym podejściem do wyrównania strat z 1% PIT, a jedynym słusznym byłby algorytm. Senat ostatecznie stwierdził, że mechanizm wyrównujący za niezgodny z Konstytucją bez znaczenia, którym powyższym sposobem byłby rozliczany. Uznano, że przekazywane środki wyrównania uszczerbku finansowego, upoważnia organ do stanowienia norm prawnych, które wykraczają poza obszar przepisów wydawanych tylko w celu wykonywania ustawy jako organu wykonawczego. Zaproponowano wówczas odejście od mechanizmu wyrównującego a uznano za korzystne i zgodne z prawem zwiększenie wsparcia OPP z 1% do 1,5% podatku. Zmiany te zawarte są w projekcie Polskiego Ładu 2.0 z dnia 9 czerwca 2022 r.

Kto może przekazać 1,5% podatku? Uprawnienie to dotyczy wszystkich podatników, którzy nie są zwolnieni z podatku, a więc wszyscy rozliczający się poprzez skalę podatkową, niezależną od źródła, np. umowy o pracę, zlecenie, zbycia akcji, innych źródeł itp., a więc poprzez PIT roczny z opodatkowaniem 12% i 32%; podatnicy rozliczający się podatkiem liniowym; ryczałtowo od przychodów ewidencjonowanych; podatnicy rozliczający przychody ryczałtowe wskazane w ustawie o PIT, czyli np. zbycie nieruchomości, kapitały pieniężne, prawa majątkowe, itp. Zmiany te dotyczą również emerytów i rencistów, którzy chcę przekazać swój % od podatku. Nie muszą oni składać dodatkowego wniosku, wystarczy, że taki wniosek został wypełniony w PIT-37, PIT-36 albo PIT-OP w ubiegłych latach.

Podatnik może wskazać konkretny cel statutowy organizacji, na który chce przekazać swoje środki, np. ratowanie życia konkretnej osoby czy wsparcie konkretnej placówki, jednak nie jest on wiążący dla organizacji. Ponadto, nie jest obowiązkowe przekazanie pełnej wartości 1,5% podatku. Tę wartość można odpowiednio zmniejszyć, jeżeli podatnik chce przekazać jedynie np. 0,7% swojego podatku, a więc wpisać należy kwotę odpowiednio mniejszą od 1,5%, czyli obrazując, podatnik może przekazać podatek w wysokości 1500 zł, jednak chce on darować 0,7%, a więc wpisuje kwotę 700 zł. Deklarację podatkową można złożyć do 2 maja 2023 r., a w przypadku spóźnienia się ze złożeniem deklaracji, podatnik traci możliwość przekazania 1,5% podatku.

Prognozowane dane wskazują szacunkowo, ze w 2023 r. wpływy z przekazywanego 1% podatku na OPP zmniejszą się o ok. 20%. Od 2023 r. podatnicy mają możliwość przekazania już nie 1% a 1,5% podatku od dochodów już za rok rozliczeniowy 2022. Podatnik indywidualnie rozdysponowuje i wybiera Organizację Pożytku Publicznego z listy, na którą chce przekazać kwotę pochodzącą z jego rocznego zeznania podatkowego PIT, która i tak zostałaby mu odliczona i przekazana na rzecz Skarbu Państwa. Uściślając, podatnik nic nie straci, ani nie zyska, a ma jedynie bezpośredni wpływ, do kogo trafią jego pieniądze. Taki system działania umożliwia omijanie organów państwowych, przez co wydaje się być bardziej wiarygodny i obiektywny, bez zbędnych uznaniowych konkursów bądź algorytmów.